ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀ ջոկատի հրամանատար Բարսեղ Ղահրամանյան
1987 թվական Օգոստոս Ղարաբաղցի հայերը Մոսկվա են ուղարկում հազարավոր ստորագրություններ պարունակող խնդրագիր: 18 հոկտեմբերի • Բողոքի ցույցեր Երևանում Ղարաբաղից հյուսիս գտնվող Չարդախլու գյուղում հայ
բնակչության նկատմամբ տեղի ունեցած իրադարձությունների կապակցությամբ: 21 հոկտեմբերի • Հեյդար Ալիևին դուրս են հանում քաղբյուրի կազմից: Նոյեմբեր • Հարձակում ադրբեջանցիների վրա Հայաստանի Կապանի շրջանում:
16 նոյեմբերի • ԽՍՀՄ նախագահի խորհրդական Աբել Աղանբեկյանը, ելույթ ունենալով Փարիզում, արտահայտվեց Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին միավորելու օգտին: 1988 թվական 25 հունվարի• Ադրբեջանցիները վտարվում են
Հայաստանի Կապանի շրջանից: 13 փետրվարի• Առաջին ցույցը Ստեփանակերտում Ղարաբաղի հարցի շուրջ: 19 փետրվարի• Առաջին ցույցը Բաքվում Ղարաբաղի հարցի շուրջ: 20 փետրվարի• Ժողովրդական դեպուտատների շրջանային
խորհուրդը Ստեփանակերտում քվեարկեց Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի ենթակայության տակ մտցնելու խնդրանքի օգտին: 21 փետրվարի • Երևանում սկսվում են զանգվածային ցույցերը: 22 փետրվարի • Երկու ադրբեջանցիներ են
սպանվում Ասկերանում տեղի ունեցած ընդհարման արդյունքում: 24 փետրվարի • Բորիս Կևորկովին հանում են Լեռնային Ղարաբաղի կուսակցական ղեկավարի պաշտոնից: 26 փետրվարի • Գորբաչովն ընդունում է հայ գրողներ Զորի
Բալայանին և Սիլվա Կապուտիկյանին: 27-29 փետրվարի • Հայկական ջարդեր Սումգայիթում: 21 փետրվարի • Բաղիրովին ու Դեմիրճյանին պաշտոնանկ են անում Ադրբեջանի ու Հայաստանի կոմկուսի առաջին քարտուղարների
պաշտոնից: 15 հունիսի • Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Խորհուրդը քվեարկում է Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու օգտին: 17 հունիսի• Ադրբեջանական ԽՍՀ Գերագույն Խորհուրդը վերահաստատում է, որ
Լեռնային Ղարաբաղը հանդիսանում է Ադրբեջանի մասը: 18 հուլիսի • ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի պրեզիդիումը որոշում է կայացնում այն մասին, որ Ղարաբաղը հանդիսանում է Ադրբեջանի մասը:
26 հուլիսի • Արկադի Վոլսկին գործուղվում է Լեռնային Ղարաբաղ որպես Քաղբյուրոյի ներկայացուցիչ: 18-20 սեպտեմբերի • Հայերը վտարվում են Շուշիից, ադրբեջանցիները` Ստեփանակերտից: 21 սեպտեմբերի • Ղարաբաղում
մտցվում է «հատուկ կառավարման» ռեժիմ: Նոյեմբեր • Ադրբեջանցիների զանգվածային վտարում Հայաստանից: 17 նոյեմբերի – 5 դեկտեմբերի • Զանգվածային ցույցեր Բաքվում: 7 դեկտեմբերի • Սպիտակի երկրաշարժը
Հայաստանում: 10-11 դեկտեմբերի• Միխաիլ Գորբաչովն այցելում է Հայաստան: Ձերբակալվում են «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամները: 1989 թվական 12 հունվարի • Ղարաբաղում հիմնադրվում է Հատուկ Կառավարման Կոմիտեն, որը
ղեկավարում է Արկադի Վոլսկին: 31 մայիսի • Բանտից ազատվում են «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամները: 11 սեպտեմբերի • Գրանցվում է Ադրբեջանի Ժողովրդական Ճակատը: 25 սեպտեմբերի • Ադրբեջանի Գերագույն Խորհուրդն
ընդունում է անկախության հռչակագիրը: Նոյեմբեր • Դադարեցվում է երկաթուղային հաղորդակցությունը դեպի Հայաստան Ադրբեջանի կողմից և դեպի Նախիջևան` Հայաստանի կողմից: 28 նոյեմբերի • Արձակվում է Վոլսկու
ղեկավարած Հատուկ Կառավարման Կոմիտեն: 1 դեկտեմբերի • Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Խորհուրդը և Ղարաբաղի Հայերի Ազգային Խորհուրդը հայտարարում են վերամիավորման մասին: 1990 թվական 13-15 հունվարի • Հայկական
ջարդեր Բաքվում: 15 հունվարի • Ղարաբաղում մտցվում է հատուկ դրություն: 19-20 հունվարի • Խորհրդային զորքերը մտնում են Բաքու, սպանվել է ավելի քան 100 ցուցարար ու պատահական անցորդ: 20 հունվարի • Այազ
Մութալիբովը դառնում է Ադրբեջանի կոմկուսի ղեկավար: 26 հունվարի• Ադրբեջանի կոմկուսի երկրորդ քարտուղար Վիկտոր Պոլյանիչկոն ժամանում է Ղարաբաղ` ղեկավարելու Կազմակերպչական նոր կոմիտեն:
Մայիս • Հայոց Համազգային Շարժումը հաղթանակ է տանում Հայաստանում տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրություններում: • Լեռնային Ղարաբաղի բյուջեն վերադարձվում է Ադրբեջանի բյուջեի կազմ: 25 հուլիսի• ԽՍՀՄ
Կոմկուսի Կենտրոնական Կոմիտեն որոշում է կայացնում Ղարաբաղի անօրինական զինված խմբավորումները զինաթափելու մասին: 4 օգոստոսի • Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ընտրվում է նորընտիր խորհրդարանի խոսնակ: 23 օգոստոսի •
Հայաստանի խորհրդարանն ընդունում է անկախության հռչակագիրը: 1991 թվական 17 մարտի • Խորհրդային Միությունը պահպանելու վերաբերյալ հանրաքվե: Ադրբեջանը մասնակցում է, Հայաստանը` ոչ: 30 ապրիլի• Խորհրդային
զորքերի և ՕՄՕՆ-ի ստորաբաժանումները սկսում են «Կոլցո» օպերացիան, որը պաշտոնապես ուղղված էր հայկական Չայքենդ (Գետաշեն) գյուղի զինյալների զինաթափմանը: 12 հունիսի • Բորիս Յելցինն ընտրվում է Ռուսաստանի
Դաշնության նախագահ: 10 օգոստոսի • Ստեփանակերտում սպանվում է Լեռնային Ղարաբաղի կուսակցության շրջխորհրդի ղեկավար Վալերի Գրիգորյանը, ով կազմակերպել էր հանդիպում Ղարաբաղի մտավարոկանության
ներկայացուցիչների ու Ադրբեջանի ղեկավարության միջև: 19-21 օգոստոսի • Տապալվում է Միխայիլ Գորբաչովին իշխանությունից հեռացնելու փորձը: 30 օգոստոսի • Ադրբեջանը հայտարարում է ԽՍՀՄ կամզից դուրս գալու
մասին: Սեպտեմբեր • Հայերը վերադառնում են Շահումյանի շրջան: 2 սեպտեմբերի • Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարում է անկախ Ադրբեջանից անջատվելու մասին: 3 սեպտեմբերի • Հեյդար Ալիևն ընտրվում է Նախիջևանի
խորհրդարանի խոսնակ: 8 սեպտեմբերի • Այազ Մութալիբովն ընտրվում է Ադրբեջանի նախագահ: 23 սեպտեմբերի • Հայաստանը հայտարարեց իր անկախության մասին: Ժելեզնովոդսկում ստորագրվում է ռուս-ղազախական խաղաղ պլանը
Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ: 16 հոկտեմբերի • Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ընտրվում է Հայաստանի նախագահ: 20 նոյեմբերի • Ղարաբաղում վթարվում է ուղղաթիռը, որի մեջ էին գտնվում բարձրաստիճան 22 ներկայացուցիչներ
Ադրբեջանից, ռուս գեներալներ և լրագրողներ. այս միջադեպը տապալում է խաղաղ պլանի իրագործումը: Ըստ ադրբեջանական աղբյուրների, ուղղաթիռը խփվել է գետնից:
26 նոյեմբերի • Ադրբեջանի խորհրդարանը հայտարարեց Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավարության լուծարման և Ստեփանակերտը Խանքենդի վերանվանելու մասին: • 10 դեկտեմբերի Լեռնային Ղարաբաղի հայերը հանրաքվեի ընթացքում
քվեարկեցին Լեռնային Ղարաբաղի անկախության օգտին: 25 դեկտեմբերի • Միխայիլ Գորբաչովը հրաժարական է տալիս ԽՍՀՄ նախագահի պաշտոնից: 31 դեկտեմբերի • Խորհրդային Միությունը վերջնականապես տապալվում է: 1992
թվական 26 հունվարի • Տասնյակ ադրբեջանցի զինվորներ են սպանվում Դաշալթի (Քարինտակ) գյուղի վրա իրականացված հարձակման արդյունքում: 30 հունվարի • Ադրբեջանը և Հայաստանը անդամակցում են ԵԱՀԿ-ին, որն իր վրա
էր վերցրել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործով միջնորդի դերը: 25-26 փետրվարի • Հարյուրավոր ադրբեջանցիներ են սպանվում հայերի կողմից Խոջալու քաղաքի վրա իրականացված գրոհի արդյունքում:
Գրոհին մասնակցում էր նաև Ստեփանակերտում տեղակայված ռուսական 4-րդ բանակի 366-րդ մոտոհրաձգային գունդը: 6 մարտի • Այազ Մութալիբովը հրաժարական է տալիս Ադրբեջանի նախագահի պաշտոնից: 10 մարտի 366-րդ գունդը
կազմալուծվում է Վրաստանում` Ղարաբաղից դուրս բերվելուց հետո: 24 մարտի • Առաջարկվեց անցկացնել ԵԱՀԽ Մինսկի կոնֆերանս Լեռնային Ղարաբաղի հարցով, ձևավորվում է Մինսի խումբը: 10 ապրիլի • Տասնյակ հայեր են
սպանվում ադրբեջանցիների կողմից Մարաղա գյուղի գրոհի ժամանակ: 14 ապրիլի • Մահանում է ղարաբաղցի հայերի առաջնորդ Արթուր Մկրտչյանը: 8-9 մայիսի • Հայերը վերցնում են Շուշին: 14-15 մայիսի • Այազ Մութալիբովը
կարճ ժամանակով վերադառնում է իշխանության Բաքվում, սակայն քիչ անց կրկին տապալվում է: 15 մայիսի • Տաշքենդյան համաձայնագրով խորհրդային սպառազինությունը բաշխվում է ԱՊՀ անդամ-պետությունների միջև: 18
մայիսի • Հայերը վերցնում են Լաչինը: 1 հունսի – 5 օգոստոսի • Մինսկի խումբը բանակցություններ է վարում Հռոմում: 7 հունիսի • Աբուլֆազ Էլչիբեյն ընտրվում է Ադրբեջանի նախագահ:
12 հունիսի • Սկվում է ադրբեջանական զորքերի առաջխաղացումը, նրանց հսկողության տակ է անցնում Շահումյանի շրջանը: 4 հունիսի • Ադրբեջանցիները վերցնում են Մարդակերտը և այն վերանվանում են Աղդերե: 15 օգոստոսի
• Ստեղծվում է Ղարաբաղի պաշտպանության պետական կոմիտեն: Այն գլխավորում է Ռոբերտ Քոչարյանը: 1 սեպտեմբերի • Ադրբեջանական զորքերը վերցնում են Սրխավենդ գյուղը: Նրանց վերահսկողության տակ է գտնվում Ղարաբաղի
գրեթե կեսը: 19 սեպտեմբերի • Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Պավել Գրաչովը գումարում է կովկասյան պետությունների պաշտպանության նախարարների հանդիպում Սոչիում: 24 հոկտեմբերի • ԱՄՆ Կոնգրեսն ընդունում է
«Ազատության աջակցման ակտի» 907-րդ լրացումը, որն արգելում է կառավարական օգնության ցուցաբերումն Ադրբեջանն: 14-15 դեկտեմբերի • Տեղի է ունենում ԵԱՀԽ նիստ Ստոկհոլմում: 1993 թվական 10 փետրվարի • Սուրետ
Հուսեյնովը պաշտոնանկ է արվում Ադրբեջանի նախագահի` Ղարաբաղի գծով հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնից: 20 փետրվարի • Ռագիմ Գազիևը հանվում է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարի պաշտոնից: 27 մարտի – 5 ապրիլի •
Հայկական ուժերը վերցնում են Քելբաջարը: 30 ապրիլի • Ընդունվում է ՄԱԿ-ի N822 բանաձևը, որը պահանջում է դուսր բերել հայկական զորքերը Քելբաջարից: 4 հունիսի • Սուրետ Հուսեյնովն առաջնորդում է
ապստամբությունն ընդդեմ Էլչիբեյի կառավարության Գյանջայում: 14 հունիսի • Լեվոն Տեր-Պետրոսյանը մեկնում է Ստեփանակերտ ԵԱՀԽ խաղաղ համաձայնագրին աջակցություն հայտնելու նպատակով: 15 հունիսի • Հեյդար Ալիևն
ընտրվում է Ադրբեջանի խորհրդարանի խոսնակ: 17-18 հունիսի • Էլչիբեյը գաղտնի լքում է Բաքուն ու մեկնում Նախիջևան: 24 հունիսի • Խորհրդարանն Ալիևին տալիս է արտակարգ լիազորություններ: 27 հունիսի • Հայերը
կրկին ետ են վերցնում Մարդակերտը: 30 հունիսի Հեյդար Ալիևը Սուրետ Հուսեյնովին նշանակում է վարչապետ: 23 հուլիսի • Հայերը վերցնում են Աղդամը:
29 հուլիսի ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդն ընդունում է N853 բանաձևը, որը պահանջում է հայկական զորքերի անհապաղ դուրս բերում Աղդամից: 23 օգոստոսի • Հայերը վերցնում են Ֆիզուլին: 25 օգոստոսի • Հայերը
վերցնում են Ջեբրայիլը: 28 օգոստոսի • Ադրբեջանի քաղաքացիները համաժողովրդական հանրաքվեով անվստահություն են հայտնում Էլչիբեյին: 31 օգոստոսի • Հայերը վերցնում են Կուբաթլին: 24 սեպտեմբերի • Ադրբեջանը
դառնում է ԱՊՀ անդամ: 25 սեպտեմբերի • Հեյդար Ալիևը և Ռոբերտ Քոչարյանը գաղտնի հանդիպում են Մոսկվայում: 3 հոկտեմբերի • Հեյդար Ալիևն ընտրվում է Ադրբեջանի նախագահ: 14 հոկտեմբերի • ՄԱԿ-ի Անվտանգության
Խորհուրդն ընդունում է N874 բանաձևը, որը կողմերին կոչ է անում զերծ մնալ բռնության ակտերից: 24 հոկտեմբերի • Հայերը վերցնում են Հորադիզը` կտրելով Ադրբեջանի Զանգելանի շրջանը: 29 հոկտեմբերի • Հայերը
վերցնում են Զանգելանը: 11 նոյեմբերի • ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդն ընդունում է N884 բանաձևը, որը դատապարտում է հայկական զորքերի կողմից Զանգելանի շրջանի գրավումը և պահանջում է դուրս բերել զորքերն արդ
տարածքներից: 30 նոյեմբերի • Իտալիայի կողմից Մինսի Խմբի համանախագահ Մարիո Ռաֆաէլին հրաժարական է տալիս: Նրան փոխարինում է ազգությամբ շվեդ դիվանագետ Յան Էլիասսոնը: 11 դեկտեմբերի • Հեյդար Ալիևը
հրապարակայնորեն քննադատում է ադրբեջանական բանակին: 22 դեկտեմբերի • Ադրբեջանական զորքերը նոր հարձակում են իրականացնում: 1994 թվական 20-24 հունվարի Ադրբեջանական զորքերը հարձակում են նախաձեռնում
Քելբաջարի շրջանում: Հայերը նահանջում են մեծ կորուստներով: 12-18 փետրվարի • Հայերը հակահարձակում են իրականացնում, սպանվում են հազարավոր ադրբեջանցի զինվորներ: Ապրիլ • Հայերը սկսում են գրոհ Տերտերի
ուղղությամբ: 4-5 մայիսի • Բիշկեկում տեղի ունեցած բանակցությունները հանգեցնում են Բիշկեկյան արձանագրությունների ստորագրմանը, որը հրադադարի կոչ է անում կողմերին:
12 մայիսի • Հրադադարի պայմանագիրը մտնում է ուժի մեջ: 20 սեպտեմբերի • Ադրբեջանը և օտարերկրյա նավթային ընկերությունները պայմանագրեր են ստորագրում կասպյան ավազանի նավթային հանքավայրերը շահագործելու
շուրջ: 3-4 հոկտեմբերի • Սուրետ Հուսեյնովը փախուստի է դիմում Ադրբեջանից անհաջող հեղաշրջման փորձից հետո: 5-6 դեկտեմբերի ԵԱՀԽ-ն վերանվանվում է ԵԱՀԿ Բուդապեշտի գագաթաժողովի ժամանակ: Ղարաբաղյան
խաղաղապահական մանդատը վերահաստատվում է: 22 դեկտեմբերի • Լեռնային Ղարաբաղի խորհրդարանն «նախագահ» ընտրեց Ռոբերտ Քոչարյանին: 1995 թվական 6 հունվարի • Ռուսաստանը Շվեդիայի հետ համատեղ դառնում է Մինսկի
Խմբի համանախագահ: 13-17 մարտի • Բաքվում տեղի է ունենում հեղաշրջման փորձ: Ենթադրվում է, որ Թուրքիան խառն է այդ միջադեպին: 21 ապրիլի • Ֆինլանդիան փոխարինում է Շվեդիային որպես Մինսկի Խմբի համանախագահ:
12 նոյեմբերի• Ադրբեջանում տեղի են ունենում խորհրդարանական ընտրություններ: 1996 թվական 3 հուլիսի • Բորիս Յելցինը վերընտրվում է Ռուսաստանի նախագահ: 23 սեպտեմբերի • Լեվոն Տեր-Պետրոսյանը վիճահարույց
ընտրությունների արդյունքում վերընտրվում է նախագահի պաշտոնում: 24 նոյեմբերի • Համընդհանուր քվեարկությամբ Քոչարյանն ընտրվում է Լեռնային Ղարաբաղի «նախագահ»: 2-3 դեկտեմբերի • Լիսաբոնում տեղի է ունենում
ԵԱՀԿ-ի գագաթաժողովը: Հայաստանը վետո է կիրառում եզրափակիչ հրչակագրի նկատմամբ, որը հաստատում էր Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: